مقاله بررسی تكنیك مشاهده و مصاحبه در جمع‌آوری اطلاعات

مقاله بررسی تكنیك مشاهده و مصاحبه در جمع‌آوری اطلاعات

مقدمه

مشاهده یكی از روشهای موثر و كارآمد درتحقیقات اجتماعی است. این روش از مهمترین روشهای كسب اطلاعات محسوب می شود. مشاهده این امكان را به محقق می دهد كه محقق مستقیماً پدیده مورد مطالعه را ببیند و واقعیت را به صورت مستقیم یا بی واسطه درك كند. روش مشاهده نه تنها به طور مستقل می تواند یك منبع قوی و شیوه ای مناسب برای گرد آوری اطلاعات درتحقیقات اجتماعی باشد، بلكه گاهی نیز به عنوان یك روش تكمیلی در كنار سایر روشهای گردآوری اطلاعات نیز مورد استفاده می گیرد.

روش مشاهده از عمده ترین و مهم ترین شیوه های تحقیق درعلوم اجتماعی است، اما كمتر از سایر شیوه های دیگر گردآوری اطلاعات مورد استفاده قرارگرفته است. هیچ شیوه ای به اندازه مشاهده مستقیم درمیدان تحقیقی نمی تواند محقق را در رابطه نزدیك با پدیده های مورد مطالعه قرار دهد.

دراكثر رشته های علوم انسانی از جمله جغرافیا، جامعه شناسی، اقتصاد، تاریخ، باستان شناسی، روان شناسی و مردم شناسی نیز از روش مشاهده استفاده می‌شود.

اهمیت نقش مشاهده تنها درگرد آوری اطلاعات به صورت یك روش مستقل  یا تكمیلی پایان نمی پذیرد، بلكه دربعضی از تحقیقات محقق ناگزیر است برای بررسی نتایج تحقیقاتی كه مبتنی بر سایر روشهای گردآوری اطلاعات باشد نیز از روش مشاهده استفاده كند؛ به عبارت دیگر برای اطمینان از صحت نتایج تحقیق یا داده های گردآوری شده از طریق سایر روشها، محقق باید به میدان آمده و پدیده مورد مطالعه را از نزدیك مشاهده نماید تا برای داده های گرد آوری شده تاییدیه بگیرد.

(حافظ نیا، 1381: 8-206)

مشاهده :

مشاهده از رایج ترین و مهم ترین شیوه ها و ابزار تحقیق به شمار می رود كه در اكثر علوم كاربرد دارد  به تعبیر وب، تمامی تحقیقات اجتماعی با مشاهده آغاز می‌شوند و با آن نیز پایان می پذیرد، به بیان دیگر، مشاهده جزیی اجتناب ناپذیر از هر مطالعه درباب هر پدیده اجتماعی می باشد (ساروخانی، 1381: 174). مشاهده مستلزم توجه منظم و سیستماتیك و ثبت رویدادها، رفتارها و موضوعاتی است كه در محیط اجتماعی، مكان یا محل مورد تحقیق وجود دارد (مارشال و اسمن، 1995، به نقل از ازكیا).

تعاریف متعددی از مشاهده شده است از جمله اینكه: «مشاهده روزمره و مشاهده علمی، دریافت و درك هدفمند محیط از طریق اندامهای حسی (نه تنهاچشم) و ثبت این دریافت ها در واحدهای اطلاعاتی است. (اتسلندر، 1926، به نقل از ازكیا)

رنه كیونیك درتعریف مشاهده می نویسد كه رابطه ما با جهان به وسیله حواس پنجگانه به وجود می آید و ما با كمك آن حواس، به تجربیات خود می اندوزیم. بدین معنا، مشاهده نوعی كسب تجربه از جهان است كه ازطریق ساده، تا طرق علمی به وسیله جلا دادن و تیز كردن حساب شده ادراك و حواس انجام گیرد. (كیونیك، 1976: 1، به نقل از رفیع پور).